Hayatımızın her anında, evcil hayvanlarımızla karşılaştığımız beklenmedik durumlarla başa çıkma ihtimalimiz vardır. Bu tür acil durumlarla karşılaştığımızda, hayati tehlikeyi önlemek veya en aza indirmek için ilk yardım becerilerine sahip olmak önemlidir. Veterinere ulaşmak zaman alabilir veya bazen mümkün olmayabilir, bu nedenle küçük ama etkili müdahaleler hayvan dostumuzun hayatını kurtarabilir. Starvet Dikmen-Sokullu Veteriner Kliniği olarak size bu konuda rehberlik edeceğini düşündüğümüz bir yazı dizisi hazırladık.
Her pet sahibinin bir ilk yardım çantasına sahip olması gereklidir. İdeal olarak, bir tanesini evde diğerini ise araçta bulundurarak hazırlanan iki ayrı çanta kullanışlı olabilir.
İlk yardım çantasında bulunması gereken temel malzemeler şunlardır:
- Enjektör (ilaç içirmek için)
- Makas, cımbız veya pens
- Turnike, tampon, sargı bezi, pamuk, flaster
- Dijital bir termometre
- Antiseptik bir solüsyon (Biokadin, Zefiran vb.)
- Antibiyotik içeren bir merhem (Terramycin merhem, Furacin pomad vb.)
- Antihistaminik pomad veya tablet
- Amonyak
İlk yardım uygularken sakin ve soğukkanlı olmak önemlidir. Panik durumlarında yanlış veya eksik uygulamalarla zarar verebilirsiniz. Unutulmamalıdır ki ilk yardımın amacı hastayı tamamen iyileştirmek değil, hayati tehlikeyi önlemeye yöneliktir. Bu nedenle, ilk müdahale sonrasında mutlaka veteriner hekiminden yardım alınmalıdır.
Müdahale sırasında ikinci temel kural, petinize müdahale ederken kendinizi korumanızdır. Bilinç kaybı durumunda hayvanınız istenmeyen davranışlarda bulunabilir ve sizi bile tanımayabilir. Gerekirse çevrenizden veya veteriner hekiminizden yardım istemek önemlidir. Ayrıca, petin ağzını bağlamak da güvenliğinizi sağlamak adına önemli bir adımdır.
Petinizin başına gelebilecek arı sokması veya yılan ısırması gibi acil durumlarla karşılaşıldığında, hızlı ve doğru müdahale çok önemlidir. İşte bu durumlar için yardım önerileri:
Arı Sokması:
- Sakin Olun: Petinizin sakin kalmasını sağlayın. Panik hali şişkinliği artırabilir.
- Isırılan Bölgeyi İnceleyin: Eğer arı sokması birden fazla ve boğaz/burun gibi kritik bölgelerdeyse, hemen bir veteriner hekimden yardım alın.
- Amonyak Kullanın: Bir pamuğa biraz amonyak damlatarak ısırılan bölgeye uygulayın. Bu, şişkinliği hafifletebilir.
- Veterinerle İletişime Geçin: Eğer arı sayısı fazlaysa veya petinizin arı sokmalarına genel bir alerjisi varsa, hemen veteriner hekiminizi arayın.
Yılan Isırması:
- Sakin Olun ve Gözlem Yapın: Petinizin durumunu sakin bir şekilde gözlemleyin. Isırılan bölgeyi inceleyin.
- Turnike Uygulayın: Eğer mümkünse, ısırılan bölgenin hemen üzerine bir turnike uygulayarak zehrin yayılmasını önleyin. Ancak turnikeyi çok uzun süre tutmamaya dikkat edin.
- Veterineri Arayın: Hemen veteriner hekiminizi arayarak durumu bildirin ve yılan antiserumunu temin etmek için ne yapmanız gerektiğini sorun.
- Yılanı Tanıyın: Eğer mümkünse, yılanın türünü belirleyin veya bir fotoğrafını çekin. Bu, tedavi için önemlidir.
- Petinizi Sakin Tutmaya Çalışın: Petinizi mümkünse hareketsiz tutun ve strese sokmamaya çalışın.
Her iki durumda da, veteriner hekiminizin önerilerine uyun ve acil durum çantasında bir antihistaminik ilaç bulundurmak da faydalı olabilir. Ayrıca, petinizin sağlığını daha iyi korumak için düzenli veteriner kontrol ve aşılarına devam etmek önemlidir.
Akrep Sokması:
Akrep sokmalarında görülebilecek belirtiler arasında ani çığlık, sağa sola koşuşturma, sokulan bölgede kaşıntı ve ödem bulunmaktadır. Zehirsiz akrep sokmalarında genellikle sadece ağrı ve ödem görülür, ancak büyük bir problem yaratmamakla birlikte veteriner hekime danışılması önerilir. Lokal veya oral antihistaminik ilaçlarla tedavi mümkündür. Zehirli akrep ısırmalarında ise telaşlı koşuşturma, solunum güçlüğü, kas titremeleri ve felç gibi ciddi belirtiler görülebilir. Bu durumda, ısırılan bölgenin üzerine uygunsa turnike uygulanmalı ve en kısa sürede veteriner hekime başvurulmalıdır. Ancak turnikenin uzun süre kalmasının kangren riskini artırabileceği unutulmamalıdır.
Trafik Kazalarında Yaralanma:
Trafik kazası durumunda petinizin başına gelebilecek en kötü olaylardan biridir. Bu durumda sakin ve soğukkanlı olmalısınız, çünkü petiniz de sizin sakinliğinizi hissedecektir. Bilinç dışı davranışlarda bulunabileceğini unutmayın ve temkinli davranın. Solunumda güçlük yoksa ağzını bir parça sargı bezi ile bağlayarak size zarar vermesini önleyebilirsiniz. Kanayan bir yara varsa tampon veya turnike uygulayarak kanamayı durdurmalısınız, ancak turnikenin uzun süre kalmasının kangren riskini göz önünde bulundurmalısınız. Solunumu ve kalp atışlarını kontrol edin, rahat nefes alabileceği bir pozisyona getirin. Kırık veya çıkık şüphesi varsa yavaş hareket ettirerek veterinere ulaştırın. Mümkünse en kısa sürede veterinerinize ulaşarak iç kanama veya şok gibi durumlara erken müdahale sağlayın. Veterinerinizi haberdar ederek hazırlıkların yapılabilmesi için zaman kazandırın, böylece acil müdahale daha hızlı ve etkili olabilir.
Düşme sonucu meydana gelen yaralanmalar, trafik kazalarındaki gibi ciddi tehlikelere neden olabilir. Özellikle kırıkların sıkça görüldüğü bu durumlarda, hastanın yerden kaldırılması sırasında özen gösterilmelidir. Anında kaldırmak yerine, eğer mümkünse kırık ve yaraları inceleyip daha sonra hastayı yerden kaldırmak daha uygun olacaktır. Bu amaçla, bir battaniye veya kalın bir karton yardımıyla hayvanı yerden kaldırmadan önce kaydırarak transfer etmek önemlidir. Kanama varsa, tampon veya uygulanabilirse turnike kullanarak kanamayı durdurmalısınız. Ancak turnikenin uzun süreli kullanımının kangren riskini artırabileceğini unutmamalı ve yaklaşık 10 dakikada bir gevşeterek dolaşımı sağlamalısınız.
Ağız ve burun çevresinde birikinti (kan, salya vb.) temizlenmeli ve solunum rahatlatılmalıdır. İç kanama riski yüksek olduğundan hemen bir veteriner hekime başvurmak önemlidir. Veterinerin gelmesi mümkün olmadığında, hayvanı veterinere ulaştırmak için çaba sarf etmelisiniz. Düşmeler genellikle kedilerde çene kırıklarına yol açtığından, herhangi bir problem olup olmadığını kontrol etmek için kedinizi veteriner hekiminize göstermek önemlidir. Hayvan şokta olabilir, bu nedenle ani hareketlerden ve yüksek seslerden kaçınmalısınız. Aynı zamanda, şoktaki hayvanların bilinçsizce davranabileceğini unutmayarak kendinizi korumalısınız.
Veterinerinizi bilgilendirerek yardım çağrısında bulunmalı ve olay hakkında bilgi vermelisiniz. Bu, acil müdahalenin daha hızlı ve etkili olmasına yardımcı olacaktır.
Kavga sonucu meydana gelen yaralanmalarda, genellikle küçük ırk köpekler ve kedilerin bel ve boyun kırıklarına maruz kaldığı görülmektedir. Bu durumda, hayvanın yerden kaldırılması ve veterinere ulaştırılması sırasında dikkatli olunmalı ve hastanın ani hareketlerden kaçınılmalıdır. Derin ısırık yaraları nedeniyle oluşan kanamalar tamponlanarak veteriner hekime ulaştırılmalıdır. Benzer boy ve kilodaki köpekler arasındaki ısırık yaralanmaları genellikle hayati tehlike oluşturmaz, ancak bu tür yaralanmalarda enfeksiyon riski bulunduğundan veteriner müdahalesi gereklidir.
Doku ezilmeleri, çok fazla olmadığı sürece birkaç gün dinlenme sonrasında kendiliğinden iyileşebilir. Yüzeysel sıyrıkların tedavisi için biokadin veya benzer bir antiseptik kullanmak genellikle yeterli olabilir. Ancak kavgaya karışan hayvanlar, şok ve ağrı nedeniyle agresif davranışlar sergileyebilir. Bu nedenle müdahale ederken kendinizi korumanız önemlidir.
Kesik ve Batma Yaralanmaları:
- Sakin Olun: Öncelikle sakin olun ve petinizi sakinleştirmeye çalışın.
- Kanamayı Durdurun: Kanamayı durdurmak için yara bölgesine temiz bir bez veya tülbentle baskı uygulayın. Turnike uygulayarak kan dolaşımını kontrol edebilirsiniz.
- Veteriner Hekime Başvurun: Kesik ve batma yaralanmaları ciddi olabilir. Hemen bir veteriner hekime başvurun ve profesyonel yardım alın.
- Yaralanmanın Temizliği: Yaralanma bölgesini antiseptik solüsyon veya yara temizleyici ile temizleyin.
- Cisim Batmaları: Cisim batması durumunda, cismi çıkarmadan önce veteriner hekiminizden tavsiye alın. Cisim içerideyse kesinlikle çıkarmamaya özen gösterin.
- Cismin Çıkarılması: Eğer mümkünse, batan cismin etrafındaki bölgeyi temizleyin ve dikkatlice çıkarmaya çalışın.
- Enfeksiyon Riskine Karşı İzleme: Yaralanma bölgesini izleyerek şişme, kızarıklık veya enfeksiyon belirtileri olup olmadığını kontrol edin.
Boğulmalar:
- Hemen Müdahale Edin: Boğulma durumunda hemen müdahale edin. Petinizi sakinleştirin ve suyun içindeyken boğuluyorsa hemen çıkarın.
- Ağız Kontrolü: Ağzınızı açarak petinizin ağzını ve boğazını kontrol edin. Yabancı cisimleri gördüğünüzde dikkatlice çıkarın.
- Ağızdan Hava Üfleyin: Eğer solunum durmuşsa, ağızdan ağza suni teneffüs uygulayın. Burununa bir tülbent koyarak nazikçe üfleyin ve göğsünü kontrol edin.
- Kalp Masajı: Kalp atışları yoksa, kalp masajına başlayın. Ancak bu konuda eğitimli değilseniz ve bir veteriner hekime ulaşma imkanınız varsa hemen yardım alın.
- Veteriner Hekime Başvurun: Boğulma durumunda hemen bir veteriner hekimden yardım alın. Profesyonel müdahale önemlidir.
- Daha Büyük Nesnelerin Boğulması: Eğer petiniz daha büyük bir nesne yuttuysa, derhal veteriner hekiminize başvurun. Cismin çıkarılması profesyonel yardım gerektirebilir.
Her iki durumda da profesyonel yardım almak önemlidir. Özellikle şiddetli yaralanmalarda ve boğulma durumlarında veterinere hemen başvurmak hayati önem taşır.
Isı Çarpması:
Kedi ve köpekler, doğrudan güneşin etkilerine veya sıcak hava koşullarına maruz kaldıklarında, özellikle hava sirkülasyonunun yetersiz olduğu kapalı ortamlarda ısı çarpması riski altında olabilirler. Aşırı sıcak havalarda araç içinde bırakılmaları, kısa sürede ölümcül sonuçlara yol açabilir. Bu durumda solunum yetmezliği ve artan vücut ısısı nedeniyle genel durum hızla bozulabilir ve ani ölümler meydana gelebilir. Eğer böyle bir durumla karşılaşılırsa, pet hemen araçtan çıkarılmalı, gölge bir yere taşınarak solunum rahatlatılmalı ve mümkünse hemen soğuk suyla duş aldırılmalıdır. Ayrıca, ağızda biriken aşırı salya veya köpük temizlenmeli, solunumun düzeltilmesi için önlemler alınmalıdır. Petin içebileceği bir miktar su vermek de faydalı olabilir. Ancak, bu önlemlere rağmen genel durumda iyileşme görülmezse veya solunum sorunları devam ederse, veteriner hekime başvurmak önemlidir. Araçla seyahat etmek zorunluysa, araç içindeki hava sirkülasyonunun yeterli olduğundan emin olunmalıdır.
Donmalarda:
Soğuk hava koşullarında, özellikle köpeklerin bağlı olarak uzun süre hareketsiz bırakılması veya kısa tüylü köpeklerin ve yavru kedilerin açık alanlarda bulundurulması donmalara neden olabilir. Bu durumda hayvanın vücut ısısı aşırı derecede düşer, ilgi eksikliği gözlemlenir, dil ve diş etlerinde morarma meydana gelir, eklemler sertleşir ve hayvan hareketsiz ve uykulu bir durumda olabilir. Donmaya en çok maruz kalan bölgeler genellikle kulak uçları, kuyruk ucu, burun ve ayaklardır. Bu durumu belirlemek için bu bölgelere dikkat edebilirsiniz. Donmalara karşı yapılabilecek ilk yardım, hayvanı ılık bir ortama almak ve vücut ısısını yavaşça artırmak için masaj uygulamaktır. Hemen bir ısı kaynağına koymak ani ısınmaya ve dolaşım bozukluğuna neden olabileceğinden sakıncalıdır. Bu önlemlerden sonra hemen veteriner hekimle iletişime geçilmeli ve hayvanın genel durumu hakkında bilgi verilmelidir. Veteriner, gerekirse daha fazla tedavi için yönlendirmelerde bulunacaktır.
Zehirlenmeler, evcil hayvanlarınız için ciddi tehlikeler oluşturan durumlardan biridir. Zehirlenmenin türüne bağlı olarak uygulanacak tedaviler farklılık gösterdiği için bu durumda mutlaka bir veteriner hekimden yardım almak gerekmektedir. Örneğin, kimyasal bir madde ile zehirlenme ile bozuk bir gıdanın alımı sonucu oluşan zehirlenme arasında uygulanacak tedaviler farklı olacaktır. Ancak evde alınabilecek basit önlemler, olayın riskini azaltmak açısından önemlidir.
Bozuk gıda alımı, temizlik maddelerinin yutulması veya fazla miktarda ilaç alımı gibi durumlarda toksik etki yapan maddelerin vücuttan uzaklaştırılması amacıyla hastanın hemen kusturulması önemlidir. Bu amaçla, yarım çay bardağı ılık suya 2 çorba kaşığı tuz ekleyerek bu karışımı içirmek, hayvanın kolayca kusmasını sağlayabilir. Ancak, eğer zehirlenmeye neden olan madde kostik etkiliyse (yakıcı etkisi varsa, örneğin asitler veya alkaliler gibi), hemen veteriner hekimden yardım almalısınız. Bu tür maddeler çamaşır suyu, tiner, deterjanlar gibi maddeleri içerebilir.
Zehirlenmeye neden olan maddeyi biliyorsanız, veteriner hekiminizle iletişim kurarak alınan maddenin cinsine göre ne yapmanız gerektiği konusunda bilgi alabilir veya direkt olarak veteriner kliniğine başvurabilirsiniz. Zehirlenme belirtileri hızlı bir şekilde ortaya çıkıyorsa, hemen kusturulmalı ve derhal veteriner hekime başvurulmalıdır.
Evdeki zehirlenme olaylarını en aza indirmek için, temizlik maddelerini kapalı bir yerde saklamak, fare veya karıncalar için kullanılan zehirleri ulaşılması zor yerlere koymak, sayılarını bir yere not almak, kullanılan ilaçları kilitli bir dolapta saklamak ve çöp kutularını açılmayacak şekilde kullanmak gibi önlemler alınabilir.
Elektrik Çarpmalarında:
- Kendi Güvenliğinizi Sağlayın: Elektrik çarpması durumunda öncelikle kendi güvenliğinizi sağlayın. Elektrik kaynağını kapatın veya petinizi elektrikle temas ettiren nedeni ortadan kaldırın.
- Elektriği Kesin: Elektrik akımını kesmek için sigortaları kapatın veya prize temas eden peti bir güvenlik malzemesi (örneğin tahta parça) kullanarak uzaklaştırın.
- Nabız ve Solunumu Kontrol Edin: Petinizin nabzını ve solunumunu kontrol edin. Elektrik çarpması genellikle kalp durmasına neden olabilir, bu nedenle gerektiğinde kalp masajı ve suni teneffüs uygulayın.
- Veteriner Hekimi Arayın: Elektrik çarpması durumunda hemen veteriner hekiminizi arayarak durumu açıklayın ve gerekli yönlendirmeleri alın.
Yanıklarda:
- Yanık Bölgesini Soğutun: Kostik etkili maddelerle oluşan yanıklarda bölgeyi hemen bol su ile temizleyin. Yaklaşık 10 dakika süreyle yıkama yapın.
- Veteriner Hekime Başvurun: Yanık sonrası veteriner hekiminizle iletişime geçin. Yanık şiddetine bağlı olarak petiniz şoka girebilir, bu nedenle profesyonel yardım önemlidir.
- Soğuk Su veya Buz Kompresi: Kaynar sulardan veya ısı kaynaklarından kaynaklanan yanıklarda, soğuk su veya buz kompresi uygulayarak dokuların daha fazla hasar görmesini önleyin.
- Merhem ve Pomad Kullanmayın: Yanık bölgesine merhem veya pomad uygulamaktan kaçının. Bu, veteriner hekiminizin yapması gereken bir işlemdir.
- Veteriner Hekime Hemen Ulaşın: Yanık yüzeyi büyükse veya şiddetliyse, hemen veteriner hekiminizle iletişime geçin ve profesyonel yardım alın. İleri derecede yanıklar ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir.